LANDENFICHE PERU

SOCIO-ECONOMISCHE ACHTERGROND

Na een zware economische crisis die leidde tot een algemene recessie en hyperinflatie in de jaren 1980, werden begin jaren 1990 verregaande hervormingen doorgevoerd. De zogenaamde “Fujishock”, genoemd naar toenmalig president Alberto Fujimori, stond voor een sterk neoliberale koers. De rol van de staat en de sociale voorzieningen werden sterk teruggeschroefd, terwijl private investeringen werden aangemoedigd door minder regulering en minder bescherming voor werknemers. Hoewel dit voor een groeiende ongelijkheid heeft gezorgd, kan Peru de laatste decennia rekenen op een sterke en stabiele economische expansie. De inkomensongelijkheid laat zich gelden op verschillende niveaus, waarbij ook tussen de regio’s grote verschillen bestaan, en worden versterkt door de alomtegenwoordige corruptie.

De Peruaanse economie is in de eerste plaats gebaseerd op de export van producten uit de primaire sector (grondstoffen en voedsel). Mijnbouw, aardolieontginning en visvangst zijn bepalend voor de economische conjunctuur, voor (buitenlandse) investeringen en als bron voor deviezen. Peru is, na Canada en Australië, de derde belangrijkste bestemming voor investeringen in de mijnbouw. De voorbije jaren vertegenwoordigde de uitvoer van grondstoffen uit mijnbouw en aardolieontginning meer dan 75% van de totale export. In relatie met de ontginning van grondstoffen groeiden ook de bouwsector, de financiële diensten en de handel.

Ongeveer 30% van het Peruaanse grondgebied is bestemd voor landbouw, maar slechts een derde van deze gebieden wordt op dit moment gecultiveerd. Hoewel in de jaren 1970 en 1980 getracht werd om de grote haciendas te verdelen onder de boeren, is er opnieuw een beweging naar grotere landbouwgronden in handen van machtige bedrijven. De belangrijkste landbouwproducten zijn koffie en cacao.

De afhankelijkheid van de Peruaanse economie van de primaire sector, maakt haar kwetsbaar voor crises. Een terugval van de vraag naar mijn- en industriële producten in 2014 op de externe markt, zorgde voor een stevige terugval van de economische groei. Enkel de toenemende groei van de export van landbouwproducten kon erger voorkomen. Het in 2014 gelanceerde Plan Nacional de Diversificación Productiva (PNDP) moet hieraan tegemoetkomen door de productie in het land te diversifiëren.

Toen Pedro Pablo Kuczynski president Ollanta Humala opvolgde in 2016 richtte hij zich op economische hervormingen en een vrijemarktbeleid gericht op het stimuleren van buitenlandse investeringen in Peru. De mijnproductie steeg aanzienlijk over de periode 2016-2017 waardoor Peru een van de hoogste bbp-groeicijfers van Latijns-Amerika bereikte. Lokale gemeenschappen bleven echter achter zonder drinkbaar water, met een bodem vol giftige metalen of zelfs helemaal niets meer van kostbare landbouwgrond. De massale overstromingen begin 2017 zorgden voor een rem op de groei, enigszins gecompenseerd door extra overheidsuitgaven gericht op herstelinspanningen.

De ontwikkeling van Peru tot een middeninkomensland heeft geleid tot een afname van de extreme armoede en de opkomst van een welvarende middenklasse. Toch zien we dat de ongelijkheid in Peru nog bijzonder groot is. Zowel tussen de stedelijke en de rurale gebieden als tussen de kustregio en het binnenland zijn de verschillen immens.

LINKS

Landenfiche Peru van de Wereldbank: fiche van de Wereldbank met cijfers en artikels over recente economische ontwikkelingen in het land

Landenfiche Peru van de Internationl Labour Organization: fiche van de ILO met artikels over sociale en arbeidsrechten in het land.

GENDER EN SEKSUALITEIT

Verschillen tussen mannen en vrouwen in Peru komen onder meer tot uiting in de armoede- en werkloosheidscijfers. Zo leeft in de stedelijke gebieden ca. 17 % van de vrouwen in armoede, en in de rurale gebieden is dat zelfs ca. 53 %. Ongeveer 30 % van de vrouwen heeft geen eigen inkomsten en de vrouwen die wel een job hebben verdienen gemiddeld maar liefst 46 % minder dan de werkende mannen. Vooral de vrouwen op het platteland zijn kwetsbaar en het overheidsprogramma Pensión 65 – dat financiële ondersteuning biedt aan oudere vrouwen in armoede – komt niet tegemoet aan alle rechthebbenden.

Ook in het onderwijs is nog een grote ongelijkheid merkbaar, opnieuw vooral op het platteland. Slechts 24 % van de vrouwen op het platteland heeft secundair onderwijs genoten; in de steden gaat het om 67 % van de vrouwen. Uit studies blijkt dat de verschillen tussen mannen en vrouwen vooral te verklaren zijn door vier factoren: de taakverdeling op basis van geslacht, tienerzwangerschappen, gendergeweld en etnische of raciale discriminatie. De laatste jaren zien we wel dat de alfabetiseringsgraad bij vrouwen steeds dichter komt bij deze van de mannen.

Uit een census van 2012 blijken vrouwen ook op het vlak van grondbezit een grote achterstand te hebben. Ongeveer 4/5 van de beschikbare landbouwgrond is in handen van mannen, slechts 1/5 is dus in het bezit van vrouwen.

Geweld tegen vrouwen komt veelvuldig voor in Peru. Het land heeft het 2^de hoogste cijfer voor vrouwenmoord in de regio Latijns-Amerika en de Caraïben. In 2010 verklaarde 68 % van de vrouwen in een echtelijke relatie het gevoel te hebben gehad dat hun partner hen wil controleren, door na te gaan waar ze heengaan, jaloers gedrag of zelfs bezoeken aan vrienden te verbieden. 38 % heeft fysiek of seksueel geweld ervaren, een cijfer dat nog oploopt bij vrouwen met minder economische middelen. Slechts een minderheid doet ook aangifte bij de autoriteiten.

Hoewel seksuele relaties tussen personen van hetzelfde geslacht legaal zijn in Peru, heeft het land nog een lange weg af te leggen op het vlak van holebirechten. Zo heeft president Kuczynski in januari 2017 een besluit gelanceerd dat alle vormen van discriminatie en haatmisdrijven op basis van seksuele oriëntatie en genderidentiteit verbiedt, maar het Congres heeft dit enkele maanden later verworpen. Ook kunnen koppels van hetzelfde geslacht zich niet officieel registreren in Peru.

LINKS

Eerste lesbische parlementslid Peru wil met ‘sterke strijd’ lhbti+rechten versterken (MO*, 2021)

Gelukkige Vrouwendag in Peru? Helaas niet! (MO*, 2019)

Protest in Peru, ‘land van verkrachters’ (MO*, 2017)

Opnieuw slachtoffer van vrouwenmoord in Peru (MO*, 2017)

Latin America’s battle over “gender ideology” (The Economist, 2017)

ONDERWIJS

De laatste decennia is de scholingsgraad in Peru sterk toegenomen, maar de kwaliteit laat nog te wensen over en er zijn geen duidelijke nationale doelstellingen. In 2017 ging 3,9 % van het bbp naar onderwijs, wat minder is dan de gemiddelden in Latijns-Amerika. Slechts een derde van de middelen komt daarenboven van de overheid en twee derde vanuit privé-initiatieven. Toch zijn ook de privéscholen meestal van minderwaardige kwaliteit.

De alfabetisering neemt toe de voorbije decennia, vooral dan in de steden. Uit een census van 2018 bleek dat 6 % van de volwassenen geen enkel onderwijsniveau heeft afgewerkt. 23,2 % had enkel de lagere school beëindigd. Grote verschillen merken we wanneer de stedelijke en rurale gebieden worden vergeleken, maar ook tussen mannen en vrouwen. Een van de problemen op het platteland is dat het onderwijs te ver van de economische en culturele realiteit van de jongeren staat. Vooral het interculturele en tweetalige onderwijs is nog amper ontwikkeld en het lesmateriaal houdt te weinig rekening met de culturele diversiteit van het land.

Om de kwaliteit en de leerprocessen te verbeteren heeft de Peruaanse regering in 2007 het Proyecto Educativo Nacional al 2021 gelanceerd. De beschreven strategieën focussen vooral op de ontwikkeling van gerichte programma’s om het rendement te verhogen en op de versterking van het onderwijspersoneel. Enkele structurele problemen, zoals de gebrekkige link tussen het onderwijs en een inclusief ontwikkelingsmodel, worden echter onvoldoende aangepakt.

De universiteiten in Peru hebben een grote autonomie, maar een nieuwe universitaire wet van juli 2014 zorgt voor een strengere regelgeving. Deze was nodig om de wildgroei aan private universiteiten tegen te gaan, waarvan velen geen officiële goedkeuring genoten en waar de kwaliteit van docenten en onderzoek eerder laag was. De vroegere Asamblea Nacional de Rectores werd vervangen door een Superintendencia Nacional de Educación Superior (SUNEDU), die moet nagaan of de instellingen aan bepaalde criteria voldoen. Toch bestaan nog altijd grote verschillen en de beste universiteiten bevinden zich in de hoofdstad Lima. De toegang tot bepaalde universiteiten hangt ook sterk af van de sociaaleconomische achtergrond van de studenten. De nieuwe wet heeft voorzien in ondersteuning voor 12 publieke universiteiten, die zo extra middelen kunnen inzetten voor onderzoek, personeel en beurzen.

Link

VLIR-UOS, Country Sheet Peru: deze landenfiche van VLIR-UOS bevat naast algemene informatie over Peru ook een gedetailleerde uitleg over het onderwijssysteem en een overzicht van de ontwikkelingssamenwerking in het land, vooral vanuit VLIR-UOS en de Vlaamse instellingen van het hoger onderwijs.

Onderwijs in Peru na twee maanden staking eindelijk hervat (MO*, 2017)

Education in Peru. Error message. A disappointing return from an investment in computing (The Economist, 2012)

GEZONDHEIDSZORG

Met de recente economische ontwikkeling van het land zijn ook de gezondheidsrisico’s voor de Peruanen aan het evolueren. Zo is het aantal infectieziekten aan het afnemen, maar komen aandoeningen die typerend zijn voor moderne samenlevingen vaker voor. Daar de sociaaleconomische situatie hierbij bepalend is, zijn er echter grote verschillen tussen de regio’s.

De mortaliteit bij kinderen en moeders en de gemiddelde levensverwachting zijn mee ten goede geëvolueerd met de economische vooruitgang in Peru. Ondanks de halvering van ondervoeding bij kinderen over de periode van 2008-2016 blijft de ondervoeding bijzonder hoog (13,1 % in 2016) en sterven nog dagelijks moeders en jonge kinderen door een gebrekkige zorg. Een onrustwekkende ontwikkeling is de proliferatie van vectorziekten (malaria, leishmaniasis, dengue, ziekte van Chagas) in zones waar deze voordien niet voorkwamen, vermoedelijk een gevolg van de klimaatverandering. Belangrijke doodsoorzaken in het land zijn hartziekten, cerebrovasculaire aandoeningen en diabetes.

De grote regionale verschillen komen onder meer tot uiting in de levensverwachting (61 jaar in de regio Huancavelica in de Andes en 79 jaar in de hoofdstad Lima) en de cijfers voor chronische ondervoeding bij kinderen (41 % in de rurale gebieden en 7,5 % in de hoofdstad).

De gezondheidszorg in Peru laat zich opdelen in twee sectoren: een publiek en een privaat systeem. Het publieke gezondheidssysteem bestaat uit de medische centra van het bevoegde ministerie en van de sociale zekerheid (EsSalud). De ziekteverzekering van EsSalud dekt ongeveer 30% van de bevolking. Een afzonderlijk systeem dekt militairen, politiemensen en hun families. In 2001 werd ook de Seguro Integral de Salud (SIS) in het leven geroepen, die aanvankelijk tot doel had de armste Peruanen te ondersteunen, maar waarbij ondertussen meer dan de helft van de bevolking is aangesloten. Recente hervormingen zorgen echter ook voor toenemende privatisering in de gezondheidszorg, wat nefaste gevolgen heeft voor de middelen die ter beschikking worden gesteld voor het publieke systeem en de sociale programma’s.

TIPS

» Neem een kopie van je paspoort of andere reisdocumenten.
» Zorg voor een goede reisbijstandsverzekering voor je vertrek.
» Neem een degelijke reisapotheek.
» Iedereen die naar Latijns-Amerika reist, ongeacht de duur en de omstandigheden moet tegen hepatitis A beschermd zijn. Een update van polio, tetanus en difterie is sterk aangeraden.
» Verplichte inenting tegen gele koorts bij reizen naar het Peruviaanse Amazonegebied.
» In het noordelijke kustgebied en in het Amazonegebied komt ook malaria Bescherm je dus tegen muggen met een muggenrepellent met DEET. Gebruik ’s nachts een geïmpregneerd muggennet. In overleg met een arts is het ook nuttig om malariatabletten mee te nemen.
» De bescherming tegen muggen is ook belangrijk om dengue (een virale infectie waartegen geen vaccin bestaat) te voorkomen. Bij vaststelling van de symptomen – acute hoge koorts, spierpijn, gewrichtspijn en mogelijks huiduitslag – moet je onmiddellijk een arts raadplegen.
» Ook zika is aanwezig in Peru, waardoor het wordt afgeraden aan zwangere vrouwen of zij die zwanger proberen te geraken om naar het land te reizen.
» Bij een verblijf in hooggelegen gebieden (3.000 meter en meer), dien je op te letten voor hoogteziekte. De eerste dagen vermijd je best zware inspanningen en maaltijden, net als alcohol. Daarnaast drink je best veel water.
» Het drinken van kraantjeswater wordt afgeraden en ook het eten van voedsel aan straatkraampjes houdt risico’s in. Neem zeker medicatie mee tegen diarree en buikinfecties.
» Ten slotte is het belangrijk om je altijd goed te beschermen bij seksuele relaties, om elk risico op hiv-besmetting of andere seksueel overdraagbare aandoeningen te vermijden.

LINK

Instituut voor Tropische Geneeskunde: fiche met extra informatie over gezondheidsrisico’s en vaccinaties voor een vertrek naar Peru.

Staking medisch personeel in Peru: ‘Uitgehold gezondheidssysteem was niet klaar voor pandemie’ (MO*, 2020)

Getuigenis uit Peru: ‘In ontwikkelingslanden bestaan mensen met beperking gewoon niet’ (MO*, 2018)

POLITIEK

Na een lange periode waarin verkozen en militaire regimes elkaar afwisselden, bouwt Peru sinds 1979 gestaag aan een democratisch traditie. Dit ondanks enkele zware crises, zoals de opkomst van de maoïstische guerrillabeweging Sendero Luminoso (Lichtend Pad) in de jaren 1980. Deze probeerde met terroristische aanslagen de staat te destabiliseren en zo de macht over te nemen. Tegen het einde van de jaren 1980 zat het Lichtend Pad aan het hoogtepunt van zijn sterkte en stonden de staatsstructuren op het punt te imploderen. De presidentsverkiezingen van 1990 werden verrassend gewonnen door outsider Alberto Fujimori. Hij voerde verregaande economische hervormingen door en maakte van de strijd tegen het Lichtend Pad zijn prioriteit. Met succes, al ging zijn hardhandig optreden ook gepaard met zware mensenrechtenschendingen.

In 2000 probeerde Fujimori de grondwet te omzeilen door zich te laten verkiezen voor een derde ambtstermijn, maar videobewijzen van een omkoopschandaal dwongen hem om halsoverkop het land te verlaten. Na enkele jaren in vrijwillige ballingschap werd hij in 2005 tijdens een verblijf in Chili gevangengenomen en op vraag van Peru uitgeleverd. De berechting van een voormalige president was behoorlijk uniek en zijn veroordeling in 2009 tot een gevangenisstraf van 25 jaar werd dan ook door velen als een succes voor de Peruaanse rechtsstaat aanzien.

De politieke erfgenamen van Fujimori blijven echter machtig in het land. Diens dochter en de huidige leider van de beweging, Keiko Fujimori, werd reeds tweemaal nipt verslagen bij de presidentsverkiezingen. Op 5 juni 2016 won Pedro Pablo Kuczynski zeer nipt de tweede stemronde van de presidentsverkiezingen van zijn rivaal Fujimori. Luczynski is de aanvoerder van Peruanos Por el Kambio (PPK, naar zijn eigen initialen). Vanwege een corruptieschandaal bevond hij zich in een zwakke positie, maar toen hij in december 2017 op het punt stond afgezet te worden door het Parlement, besloten Kenji Fujimori (de broer van Keiko) en enkele medestanders om de afzettingsprocedure niet te steunen. Toen enkele dagen later vader Fujimori werd vrijgelaten om gezondheidsredenen, was het voor veel Peruanen duidelijk dat PPK een geheim akkoord had gesloten om zijn presidentschap te redden.

De huidige president is sinds maart 2018 de onafhankelijke Martín Vizcarra. Voordien bekleedde Vizcarra de functie van gouverneur van het Moquegua departement (in het zuidwesten van het land) en minister van Transport en Communicatie onder Kuczynski. Vizcarra eiste hervormingen tegen corruptie, ontbond het parlement en besloot om vervroegde verkiezingen te organiseren op 26 januari 2020. Mensen komen massaal op straat om de corruptie aan te klagen waarbij alle nog levende oud-presidenten bij betrokken zijn. Smeergeld van het Braziliaanse bouwbedrijf Odebrecht heeft de hele Peruaanse politiek aangetast.

Peru is een constitutionele presidentiële republiek waarbij de president voor een periode van vijf jaar wordt verkozen. Het is mogelijk om meerdere keren verkozen te worden als president, maar nooit twee ambtstermijnen na elkaar. De president duidt de eerste minister en de Raad van Ministers aan. De uitvoerende macht kan zelf wetsvoorstellen opstellen en deze voordragen aan de wetgevende macht, het Congres van de Republiek. Het Congres bestaat uit één kamer met 130 leden die iedere 5 jaar worden verkozen. Net als in België geldt in Peru een stemplicht, met boetes voor zij die niet gaan stemmen bij de verkiezingen.

Internationaal engageert Peru zich in verschillende regionale machtsblokken en het land is een van de stichtende leden van de Andesgemeenschap, een vrijhandelszone met Colombia, Ecuador en Bolivia. In navolging van de Europese Unie wordt ook aan een continentale samenwerking gewerkt binnen de in 2008 opgerichte Unie van Zuid-Amerikaanse Naties. De relaties met Chili zijn echter vaak vijandig, wegens een historisch dispuut over de grenzen tussen beide landen. Na een nederlaag in de zogenaamde Salpeteroorlog aan het einde van de 19^de eeuw, moesten zowel Bolivia als Peru kustgebieden afstaan aan Chili, wat tot op heden niet aanvaard wordt door veel Peruanen.

CULTUUR

Vanwege de diverse inheemse bevolking en verscheidene immigratiegolven sinds de Spaanse verovering, is Peru is een multi-etnisch land. Op dit moment zou ca. 45 % van de bevolking van inheemse afkomst zijn, waarvan de Quechua de belangrijkste groep zijn, gevolgd door de Aymara in het Zuiden van de Andes. Daarnaast zijn er nog veel kleinere groepen, vooral verspreid over de Andes en het Amazonewoud. Veel inheemsen spreken hun eigen taal, al dan niet naast het Spaans. Ongeveer 15 % is van Europese afkomst, daarnaast zijn er ook kleinere groepen Aziatische en Afrikaanse Peruanen. Een belangrijk deel van de bevolking (ca. 37 %) zijn mestiezen en hebben dus een gemengde afkomst.

Het christendom is sinds de Spaanse overheersing dominant in Peru. Volgens de volkstelling van 2007 beschouwt 81 % van de bevolking zich als rooms-katholiek, 13 % als evangelisch-protestants en 3 % als christen van een andere denominatie. Ongeveer 3 % van de Peruanen was op dat moment niet-religieus.

Peru heeft een lange literaire geschiedenis die teruggaat op de orale tradities van de precolumbiaanse tijd. De bekendste hedendaagse schrijver is Mario Vargas Llosa, die in 1990 zonder succes deelnam aan de Peruaanse presidentsverkiezingen en in 2010 de Nobelprijs voor Literatuur ontving.

De gevarieerde Peruaanse keuken kent sterke verschillen per regio. Naast de samensmelting van inheemse en Spaanse culinaire tradities, zijn er ook Afrikaanse en Chinese invloeden merkbaar. Aardappelen, die hun oorsprong hebben in deze regio, bestaan er in talloze variëteiten. Enkele typische gerechten zijn ceviche (vis en zeevruchten gemarineerd in limoensap), chupe de camarones (garnaalsoep), anticuchos (brochette met geroosterd runderhart), lomo saltado (roerbakgerecht met rundvlees, groenten en frietjes) en cuy (cavia). Typische dranken zijn de Inca Kola (mierzoete frisdrank met een gele kleur) en pisco (sterkedrank die als basis dient voor de populaire cocktail pisco sour).

Veruit de populairste sport in Peru is voetbal, met Alianza Lima, Sporting Cristal en Universitario de Deportes als voornaamste clubteams. De nationale mannenploeg wist zich al meerdere keren te kwalificeren voor een wereldkampioenschap (1930, 1970, 1978, 1982 en 2018), maar geraakte nog niet verder dan de kwartfinales. Wel werd twee keer de Copa América gewonnen door de Peruanen, in 1939 en 1975. Volleybal is vooral populair bij vrouwen, wat zich vertaalt in verscheidene successen op internationale toernooien: zilver op het wereldkampioenschap in 1982 en op de Olympische Spelen van 1988, naast 12 titels in het Zuid-Amerikaans kampioenschap.

LINK

The Guardian, World Development Library: in the World Development Library van de The Guardian vind je literatuurtips uit of over het Globale Zuiden. Via deze link vind je alvast hun Peruaanse suggesties.

GEOGRAFIE

Peru is een land aan de westkust van Zuid-Amerika. Het grenst aan Ecuador in het noorden, aan Colombia in het noordoosten, aan Brazilië in het oosten, aan Bolivia in het zuidoosten en aan Chili in het Zuiden. Ten westen van het land bevindt zich de Grote Oceaan.

Het land kent heel diverse landschappen. Het kustgebied bestaat vooral uit woestijn en ligt geklemd tussen de oceaan en de Andes. Het Andesgebergte heeft een ontoegankelijk reliëf met 37 bergtoppen die de grens van 6.000 meter overschrijden, waaronder de Nevado Huascarán van 6.768 meter. Ten slotte is er het Amazoneregenwoud, dat van hogere gebieden nabij de Andes overgaat in laagland.

De diversiteit in landschapsvormen komt ook tot uiting in het klimaat. Aan de kustgebieden is het eerder fris, behalve in het warmere Noorden, maar het regent er zelden. De warmste maanden zijn december, januari en februari. Van mei tot half september hangt er een dichte mist, de garúa. Ook de Andes kent over het algemeen lage temperaturen met de warmste maanden in de periode van december tot april. Ook het regenseizoen vindt in die periode plaats. In het Amazonegebied heersen wel hoge temperaturen en valt er veel neerslag. De warmste temperaturen worden gemeten in de laaglanden tijdens het droge seizoen (van april tot oktober), wanneer het gemakkelijk boven de 35°C wordt. Het regenseizoen (van november tot maart) kent dagelijks stevige regenbuien.

De Amazonerivier ontspringt in Peru en is met haar 6.448 kilometer de op een na langste rivier ter wereld. Andere belangrijke rivieren zijn de Ucayali, de Marañón en de Putumayo. Het Titicacameer op de grens met Bolivia is het hoogste bevaarbare meer ter wereld. Ten slotte kent het land ook een groot aantal vulkanen, waaronder de Ampato, de Misti, de Ubinas, de Coropuna, de Chachani en de Sabancaya.

LINKS

Maps of the World: Peru: website met interessante kaarten van Peru.