LANDENFICHE GAMBIA

SOCIO-ECONOMISCHE ACHTERGROND

Driekwart van de bevolking is afhankelijk van de landbouwsector voor zijn levensonderhoud. Bovendien is landbouw goed voor een derde van het bbp, wat maakt dat de regenval tijdens het regenseizoen cruciaal is. Hoewel de agrarische sector de grootste is, is er heel wat onbenut potentieel, gezien er op minder dan de helft van de landbouwgrond geteeld wordt en de landbouwproductiviteit in het algemeen laag ligt. In 2011 en 2013 zorgde droogte ervoor dat de oogsten mislukten, wat armoede, voedseltekorten en ondervoeding heeft doen toenemen. De belangrijkste exportproducten zijn pindanoten, pindaolie, aardnoten en (gedroogde) vis. Verder worden veel producten ingevoerd, voornamelijk vanuit China, Groot-Brittannië, Senegal en Nederland.

Gambia heeft beperkte natuurlijke rijkdommen en is sterk afhankelijk van geldtransfers van Gambianen uit de diaspora (20% van het bbp) en toerisme. Door de gunstige ligging aan de oceaan en de nabijheid van Europa groeide Gambia uit tot een van de meest bezochte toeristische bestemmingen in West-Afrika. Er werd dan ook veel geïnvesteerd in de uitbouw van (eco-)toerisme en faciliteiten. De toeristische sector is normaal gezien eveneens goed voor 20% van het bbp, maar door de uitbraak van de ebola-epidemie in 2014 viel dit percentage sterk terug. Intussen begint de sector terug aan een opmars.

Voormalig president Jammeh ontvreemdde honderden miljoenen dollars van de staatskas, waardoor het land financieel aan de rand van de afgrond staat. De huidige president Barrow wacht de moeilijke taak om het land economisch weer op de rails te krijgen. Op korte termijn is hij hiervoor sterk afhankelijk van bi- en multilaterale hulp.
Vanaf april 2017 onderhandelden het IMF, de Wereldbank, de Europese Unie en de Afrikaanse ontwikkelingsbank allemaal met de nieuwe regering om in de komende maanden financiële steun te verlenen. Het land kampt met een beperkte beschikbaarheid van deviezen, zwakke landbouwoutput, hoge inflatie en werkloosheidscijfers, een groot begrotingstekort en een hoge binnenlandse schuldenlast die de investeringen van de particuliere sector en de gedreven rentetarieven heeft verdrongen naar nieuwe hoogtepunten. Het percentage van mensen dat onder de armoedegrens leeft, wordt geschat op 60%. De totale werkloosheid zou 30% van de bevolking omvatten, maar jeugdwerkloosheid (14-25 jaar) loopt op tot 44,4%.

De regering heeft alvast gezegd stappen te ondernemen om de schuldenlast te verminderen, onder meer door uitgaveplafonds, schuldconsolidering en de hervorming van staatsbedrijven.

LINK

Human Development Report (2016): Human Development Report (2016) van UNDP met daarin een analyse van ontwikkeling in Gambia.

GENDER EN SEKSUALITEIT

Het Global Gender Gap rapport onderzoekt jaarlijks genderongelijkheid op vlak van gezondheid, educatie, politieke participatie en economische betrokkenheid. Gambia bekleedde in 2017 de 119de plaats van de in totaal 144 landen op de Global Gender Gap Index. Het land scoort onder het wereldwijde gemiddelde voor zowel economische participatie, onderwijs, gezondheidszorg als politieke empowerment. Vrouwen zijn sterk ondervertegenwoordigd in het parlement, met slechts 9,4% vrouwelijke parlementsleden. Over het algemeen genieten jongens meer scholing dan meisjes, al zorgde voormalig president Jammeh voor een inhaalbeweging. Meer hierover lees je in het volgende onderdeel (7. Onderwijs).

Jammeh zorgde in 2015 bovendien voor een verbod op vrouwenbesnijdenis en in 2016 op kindhuwelijken. Volgens cijfers van UNICEF werd voor het verbod ongeveer 75% van de meisjes in Gambia besneden en 30% huwde voor de leeftijd van 18 jaar. Sindsdien zijn er geen nieuwe gegevens beschikbaar. Vermoed wordt dat er gehoor gegeven werd aan de verboden, gezien Jammeh aan beide praktijken zware boetes en straffen koppelde en de angstcultuur onder de dictator erg groot was. Hoewel huidig president Barrow geen plannen heeft om de wetgeving te herzien, heeft hij het nagelaten om hier eenduidig over te communiceren, wellicht omdat de wetten bijzonder onpopulair zijn bij verschillende lokale gemeenschappen. Borden langs de wegen dienen om de bevolking te sensibiliseren over vrouwenbesnijdenis of FGM, maar in de praktijk komt het (terug) veelvuldig voor volgens verschillende ngo’s.

Wat de gelijke rechten van de LGBT-gemeenschap betreft, is er nog een lange weg af te leggen. Ex-president Jammeh zorgde actief voor de criminalisering van homoseksualiteit. In mei 2008 stelde hij dat ‘homoseksuelen, drugsdealers, dieven en andere criminelen 24 uur de tijd hadden om het land te verlaten. Anders zouden ze verdreven of zelfs onthoofd worden.’ Hoewel hij de laatste uitsprak terugnam, was het zijn opzet om alle ‘slechte instrumenten’ uit de samenleving te weren. In tegenstelling tot Jammeh, stelde huidige president Barrow dat homoseksualiteit geen dreiging vormt in Gambia en dat het land meer dringende kwesties, zoals de economie, heeft om op te focussen. Voorlopig lijkt hij echter niet van plan om homoseksualiteit te decriminaliseren, waardoor homoseksualiteit nog steeds bestraft kan worden met een gevangenisstraf tot 14 jaar.

LINKS

Vrouwenbesnijdsters leggen steeds vaker het mes neer in Gambia (MO*, 2014)

Hoe de internationale gemeenschap vruchtbaarheidsproblemen in Afrika blijft negeren (MO*, 2020)

Gambia bans female circumcision (The Economist, 2015)

ONDERWIJS

Gambia kent geen leerplicht, maar gewoonlijk beginnen kinderen rond vijfjarige leeftijd aan het onderwijs. De instroom in het kleuteronderwijs bedraagt slechts 34%, terwijl dit in het lager onderwijs oploopt tot 86%. In het secundair onderwijs valt dit percentage terug tot 57% en slechts 3% start in het hoger onderwijs. Op het platteland liggen deze cijfers nog lager. In totaal is 55% van de Gambianen boven de 15 jaar oud geletterd en er is een duidelijk verschillen tussen mannen (63,9%) en vrouwen (47,6%) wat geletterdheid betreft.

Het lager onderwijs duurt zes jaar en is gratis. Niettemin zijn er kosten verbonden aan de nodige materialen zoals het verplichte schooluniform. De overgrote meerderheid van de scholen is islamitisch, waar Arabische lessen voorzien zijn en de Koran onderwezen wordt.

Het middelbaar onderwijs bestaat uit junior secondary school en senior secondary school. Zowel de junior (7de tot 9de Graad) als de senior secondary school (10de tot 12de Graad) duurt 3 jaar. Na de senior secondary school zijn er ook een aantal beroepsopleidingen, waaronder administratieve en technische opleidingen.

Daarnaast heeft Gambia sinds 1999 één universiteit University of the Gambia in Serrekunda, in de buurt van de hoofdstad Banjul. Vooraleer studenten toegelaten worden aan de universiteit dienen ze de WASCE-test af te leggen, dit is een gestandaardiseerd examen waarmee bepaald wordt of ze geschikt zijn voor een hogere opleiding.

Hoewel het aantal scholen snel groeit, is er nog een nijpend tekort. Er zijn ruim 200 scholen voor lager onderwijs met ongeveer 70.000 leerlingen. Daarnaast zijn er 25 middelbare scholen en 10 scholen voor hoger beroepsonderwijs. Slechts 15.000 scholieren volgen middelbaar onderwijs en nog minder, 1.500 leerlingen, volgen hoger onderwijs.

De zomervakantie loopt van midden juni tot eind augustus. De Onafhankelijkheidsdag (nationale feestdag) is op 18 februari. Verder zijn er nog veel christelijke en islamitische feestdagen. In oktober, december en met Pasen zijn er ook vaak vrije dagen.

GEZONDHEIDSZORG

Ongeveer 10% van het bbp wordt aan gezondheidszorg besteed. De faciliteiten van de gezondheidszorg zijn echter eerder beperkt. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) telt Gambia voor 100.000 mensen slechts 11 artsen en 120 verpleegkundigen.
Het best uitgeruste ziekenhuis is het ‘Royal Victoria Teaching Hospital’ (RVTH) in de hoofdstad Banjul, waar dagelijks ongeveer 650 patiënten behandeld worden.

Gezondheidszorg in Gambia is opgebouwd rond drie pijlers. De primaire pijler focust op de dorpen met een populatie boven 400 mensen waar een gezondheidswerker en vroedkundige opgeleid zijn om primaire gezondheidszorg toe te dienen aan de dorpsbewoners. Daarnaast staan ze ook in voor gezondheidseducatie, thuisbezoeken en dienen ze onder meer vrouwen met mogelijke risicobevallingen door te verwijzen naar de gezondheidscentra. Ook zijn er mobiele teams die inzetbaar zijn voor de plattelandsbevolking.

De tweede pijler wordt verzorgd door de grotere en kleinere gezondheidscentra. In totaal zijn er acht grotere gezondheidscentra en zestien kleinere. Ieder centrum heeft vaste verpleegkundigen, artsen en dienstpersoneel.

De derde pijler bestaat uit de vier grote ziekenhuizen, de medische onderzoeksraad (Medical Research Council, of MRC) en private ziekenhuizen.

De kosten voor een bezoek aan een gezondheidscentrum of arts zijn laag, maar de medicatie is wel voor de rekening van de patiënt. Voor arme mensen ligt die kost echter vaak te hoog, waardoor ze vaak aangewezen zijn op de traditionele genezers en maraboets. Gemiddeld worden Gambianen 60 jaar en maar liefst 60% van de bevolking is onder de 25 jaar oud. Het gemiddeld aantal kinderen per gezin blijft relatief hoog met 5,4 kinderen per vrouw, volgens cijfers van 2016 van de UN Population Devision.

LINK

Instituut voor Tropische Geneeskunde: fiche met extra informatie over gezondheidsrisico’s en vaccinaties voor een vertrek naar Gambia. Let op: malaria komt in heel Gambia voor. Informeer je goed!

POLITIEKE ACHTERGROND

Sinds 1970 is Gambia een republiek. De president is niet alleen staatshoofd, maar ook regeringsleider en opperbevelhebber van het leger. Daarnaast is er een parlement met 53 volksvertegenwoordigers, waarvan 48 zetels rechtstreeks door de bevolking worden verkozen en de resterende vijf zetels toegewezen worden door de president. De leden van het parlement en de president worden voor een periode van vijf jaar benoemd. Gambia is een voormalig Britse kolonie die de onafhankelijkheid verwierf in 1965. De eerste president was Dawda Kairaba Jawara. In 1994 werd hij afgezet door Jammeh.

Huidige president Adama Barrow won in december 2016 verrassend de democratisch georganiseerde verkiezingen van zijn voorganger Yahya Jammeh, die het land van 1994 tot 2016 met ijzeren vuist regeerde.

Jammeh groeide in zijn 22-jarige ambtstermijn uit tot een dictator die geen enkele ruimte liet voor oppositie of persvrijheid. Bovendien zorgde zijn paranoïde aard ervoor dat zowel  journalisten en politici als burgers en zelfs familieleden of vrienden hem vreesden. Hij zorgde voor de uitbouw van een sterke inlichtingendienst, de National Intelligence Agency, met informanten tot in de meest desolate dorpen. Wie een slecht woord over de president zei, kon zo van de ene op de andere dag verdwijnen, waardoor duizenden Gambianen het land ontvluchtten. In 2013 stapte Gambia uit de Commonwealth zonder een duidelijke verklaring. Eind 2014 beschuldigde hij buitenlandse dissidenten van een coup. Hij verdacht zelfs een aantal van zijn ministers van een samenzwering, waardoor hij ze liet vervangen. Hoewel de grondwet stelt dat Gambia een seculiere staat is, riep Jammeh zijn land in december 2015 uit tot een islamitische republiek om zich zo nog verder te distantiëren van het Westen. In aanloop naar de presidentsverkiezingen eind 2016 waren er enkele vreedzame, politieke protesten waarna tientallen activisten en omstaanders opgepakt werden door de politie. Amnesty International sprak van grootschalige folteringen en eiste dat Gambia zou stoppen met de brutale onderdrukkingen en hardhandige optredens.

In 2016 schoven zeven oppositiepartijen (Coalition 2016) samen Adama Barrow naar voren als onafhankelijke presidentskandidaat. Door deze gezamenlijke tour de force, wonnen ze op democratische wijze de verkiezingen in december 2016. Hoewel Jammeh in eerste instantie zijn nederlaag accepteerde, kwam hij er toch op terug en wilde hij de verkiezingen aanvechten. Vanuit verschillende hoeken werd er echter diplomatieke druk uitgeoefend en ook een internationale troepenmacht onder leiding van ECOWAS (Economic Community of West African States) stond klaar om in te grijpen. Jammeh vluchtte hierop naar Equatoriaal-Guinea met 50 miljoen dollar uit de staatskas.

Vanuit de internationale gemeenschap kwamen lofbetuigingen en felicitaties voor de manier waarop deze democratische machtswissel geweldloos beslecht werd. Huidig president Barrow wacht nu de moeilijke taak om het land weer op de rails te krijgen en het vertrouwen van burgers in het machtsapparaat terug te krijgen. Enkele belangrijke beloftes hierrond zijn een grondwetswijziging waarbij de ambtsperiodes van eenzelfde persoon gelimiteerd wordt en het omvormen van de wetgevende en rechterlijke macht. Het feit dat president Barrow instemde met een ingekorte ambtstermijn van 3 jaar in plaats van 5 jaar, toont alvast een stap in de goede richting.

Link

Geschiedenis Gambia: tijdlijn met een chronologisch overzicht van belangrijke gebeurtenissen voor het land.

CULTUUR

Het Engels is de officiële taal van Gambia, maar daarnaast zijn er ook verschillende volkstalen zoals onder andere het Mandinka, Wolof en Fula. De meeste mensen spreken meerdere talen (vaak Engels, Mandinka en/of Fula), maar vooral oudere mensen spreken geen Engels. Het land telt slechts 2 miljoen inwoners. De bevolkingssamenstelling bestaat uit verschillende volkeren zoals Mandinka, Fulani, Wolof, Jola.

Ongeveer 95% van de bevolking is moslim. Daarnaast beschouwt 4% zich  christen, waarbij zowel de rooms-katholieke als de anglicaanse kerk vertegenwoordigd is. Verder zijn er nog kleine groepjes methodisten, atheïsten en animisten. Animisten geloven in de spirituele krachten van aardse dingen. Elementen uit dit geloof zijn opgenomen in de beleving van de Gambiaanse moslims en christenen. Omdat volgens de islam mannen tot vier vrouwen mogen hebben, is polygamie een wettelijke mogelijkheid.

De Gambiaanse keuken combineert voornamelijk vlees of vis met rijst en groenten in een saus. Eén van de bekendste gerechten is domoda: vis of kip geserveerd in een pindasaus, meestal gecombineerd met zoete aardappelen of rijst. Daarnaast staat ook yassa, een kruidig stoofpotje met vis of kip en ajuin, vaak op het menu en benachin, een eenpansgerecht met kip of vis en rijst in tomatensaus. Bij de maaltijd wordt in hotels of restaurants vaak tapalapa aangeboden, een Gambiaanse variant op een stokbrood. Bij mensen thuis zal je dit echter zelden eten. Gambianen eten met hun rechterhand, de linkerhand wordt onhygiënisch beschouwd. Gambiaanse mannen eten vaker met een lepel dan vrouwen en Westerlingen krijgen in veel gevallen bestek aangeboden. In grote families eten de mannen en jongens boven de 7 jaar uit één schaal en de vrouwen, meisjes en kinderen uit een andere schaal.

De favoriete sport in Gambia is voetbal: vrijwel in ieder dorp is er een veld voorbehouden om te voetballen. Gambia heeft ook een nationale ploeg, The Scorpions, maar voornamelijk omwille van financiële redenen hebben ze zich nog niet kunnen plaatsen voor de Afrika Cup of de Wereldbeker.

GEOGRAFISCH OVERZICHT

Gambia ligt in het uiterste westen van Afrika en is het kleinste land van continentaal Afrika. Het land grenst aan de Atlantische oceaan en heeft een kustlijn van 80 km met prachtige stranden, lagunes en vissersdorpjes. Verder bestaat Gambia uit een smalle strook land en wordt het volledig omsloten door het enige buurland Senegal, waarmee Gambia een 749 km lange grens deelt. De hoofdstad Banjul ligt in het westen, dicht bij de oceaan. De grootste stad is echter Serekunda, die zich eveneens in het westen van het land bevindt.

De rivier de Gambia zorgt voor een rijke biodiversiteit: het land telt bijna 500 verschillende vogelsoorten, nijlpaarden, krokodillen en apen. Gambia heeft zes nationale parken en reservaten die samen 3,7% van het Gambiaanse grondgebied beslaan. In de nationale parken en reservaten kan je -met wat geluk – ook grotere zoogdieren, zoals giraffen, leeuwen, buffels en grote antilopen spotten. De delta van de Gambiarivier is vrij moerassig met een mangrovebegroeiing. Het noorden van Gambia heeft een parklandsavannelandschap met lange grassen, grote struiken en wat bomen. Ten zuiden van de Gambia-rivier begint de bossavanne, grasland met groepen bomen. Verder is Gambia een bijzonder vlak land, de hoogste punten komen niet meer dan 50 meter boven de zeespiegel uit.

Gambia kent twee seizoenen en heeft een subtropisch klimaat. Het droge seizoen loopt van midden oktober tot midden juni. Maart, april en mei zijn bij uitstek zonovergoten maanden, met gemiddeld maar liefst 10u zon per dag. Gedurende het droge seizoen steekt er dikwijls een noordoostelijke wind – de harmattan – op, die zand vanuit de Sahara meebrengt en het land met een stoflaag bedekt. De temperatuur kan in het droge seizoen oplopen tot 40°C, door die hitte ontstaan er soms windhozen of tonkolong.

Het regenseizoen duurt van ongeveer eind mei tot half oktober, waarbij in juli, augustus en september de meeste regen valt. Meestal zijn er ’s nachts en in de ochtend buien, maar dit is zeker niet iedere dag het geval (gemiddeld twaalf dagen per maand). De hoogste luchtvochtigheid, tot wel 95%, wordt in augustus gemeten. In het droge seizoen daarentegen kan de luchtvochtigheid zakken tot slechts 25%.

LINKS

Maps of the World: Gambia: website met interessante kaarten van Gambia.