LANDENFICHE VIETNAM

SOCIO-ECONOMISCHE ACHTERGROND

Na de beslissing in 1986 om in Vietnam een vrijemarkteconomie te introduceren en de Vietnamese economie voor buitenlandse investeerders open te stellen vanaf de jaren 1990, beleefde het land een enorme economische opmars. Vooral de privésector is sterk gegroeid en het ondernemerschap zit de Vietnamezen ondertussen in het bloed.

Deze economische groei heeft verschillende impactvolle gevolgen gehad voor het land. Zo was het land één van de armste ter wereld in het begin van de jaren 90 met een armoedecijfer van 58%. In 2016 daalde het armoedecijfer tot onder de 10 procent. De welvaart is dus enorm toegenomen. Daarmee hangt ook samen dat er massale uittocht van het platteland naar de steden plaatsvond.

Deze economische ontwikkeling heeft echter ook geleid tot grootschalige industriële landbouw met overexploitatie, commerciële bosbouw en ontbossing. De modernisering van de mijnen en grootschalige ontginning hebben evenzeer een zware impact op het milieu. Dergelijke niet-duurzame praktijken zijn een ernstig probleem voor Vietnam. De klimaatverandering is steeds meer voelbaar en natuurrampen komen steeds frequenter voor. Een eerste gevolg hiervan is dat migratie vanuit de rivierdelta’s stijgt.

De landbouw blijft erg belangrijk in Vietnam. Het vertegenwoordigt 30% van het bruto binnenlands product. Daarbij is rijst het primaire voedselgewas dat wordt geteeld. De vele rijstplantages rond de Rode Rivier en Mekongrivier zijn daar een duidelijk teken van. Secundaire voedselgewassen als bonen, graan en pinda’s worden ook veel geteeld. Naast landbouw, winnen ook de industrie en toerisme aan belang.

LINKS

---

Klimaatverandering leidt tot migratiecrisis in Vietnam (MO*, 2018)

Vietnam, communistisch land met verdraaid commerciële geest (MO*, 2019)

Landenfiche Vietnam van de Wereldbank: fiche van de Wereldbank met cijfers en artikels over recente economische ontwikkelingen in het lan

---

GENDER EN SEKSUALITEIT

De rol van vrouwen is sterk mee geëvolueerd met de woelige geschiedenis van Vietnam. Vrij vroeg in de 20^e eeuw werden vrouwenrechten uitgebouwd. Vrouwen kregen meer vertegenwoordiging in de regering en in 1930 werd een sterk uitgebouwde vrouwenvakbond opgericht. Tijdens de Indochinese oorlogen veranderde de focus. Vrouwen werden alom ingezet, zowel als verpleegkundigen als aan het front. Op het einde van de oorlog besteedde de communistische partij veel aandacht aan vrouwenrechten. Zo voerde men op het einde van de jaren 60 quota in voor bepaalde arbeidssectoren zodat vrouwen meer zouden worden aangeworven. Na de oorlog verminderde de aandacht echter voor dergelijke hervormingen.

Vandaag scoort Vietnam vrij goed op veel indicatoren met betrekking tot gendergelijkheid. Zo bezetten vrouwen heel wat leiderschapsposities en kent Vietnam wereldwijd een van de hoogste tewerkstellingsgraden van vrouwen. Toch zijn er nog heel wat uitdagingen. Er zijn veel hardnekkige genderrollen voor mannen en vrouwen, zowel in het huishouden als de arbeidsmarkt. De loonkloof bedraagt 13% (2016), wat wil zeggen dat een vrouw gemiddeld 13% minder verdient om hetzelfde werk als een man uit te voeren. Ook zijn er heel wat gevallen van mensenhandel van vrouwen en meisjes.

Een erg kenmerkend beleid in Vietnam is de 2-kindpolitiek. In 1986 besliste de Vietnamese overheid dat koppels in het hele land één of maximum twee kinderen mochten hebben. Deze beslissing werd genomen om het land socio-economisch te ontwikkelen. De overheid ondersteunde koppels financieel bij het krijgen van de eerste twee kinderen en legde sancties op bij het overschrijden van de grens. Heel wat vrouwen werd gevraagd zich te steriliseren na het hebben van een tweede kind, het was moeilijk om voor een derde kind nog een geboorteakte te verkrijgen en in sommige gevallen werden boetes opgelegd voor het krijgen van een derde kind. Vandaag de dag bestaat dit beleid nog in afgezwakte vorm. Aangezien het geboortecijfer de laatste jaren erg gedaald is, is er echt sprake om het helemaal op te heffen.

Of deze politiek het geboortecijfer werkelijk deed dalen, is controversieel. Sommigen beweren dat het cijfer drastisch gedaald is, anderen stellen dat de invloed slechts beperkt is. Dit beleid heeft echt een ander duidelijk gegenderd gevolg. In de Vietnamese maatschappij is er immers nog steeds een voorkeur om een zoon te krijgen in plaats van een dochter, door de meer gewaardeerde positie die mannen bekleden in de maatschappij. Dit zorgt ervoor dat koppels die eerst een zoon krijgen, vaak geen tweede kind nemen. Wanneer koppels eerst één of twee dochters krijgen, proberen ze vaak toch nog een kind te krijgen in de hoop dat het een zoon zou zijn. Het aantal selectieve abortussen van meisjes in Vietnam ligt ook erg hoog, zodat koppels hun kans op een zoon verhogen en de 2-kindpolitiek toch niet overschrijden. Het gevolg hiervan is dat er in Vietnam meer mannen dan vrouwen zijn. Zo is de sekseratio wereldwijd gemiddeld 105 (voor elke 100 meisjes worden jaarlijks gemiddeld 105 jongens geboren). Vanaf 107 wijst de sekseratio af van het gemiddelde. In Vietnam ligt de sekseratio op 113 (2016).

Seksuele contacten tussen volwassen mensen van hetzelfde geslacht (zowel mannen als vrouwen) zijn sinds 2013 legaal in Vietnam en de bevolking is over het algemeen vrij tolerant tegenover holebi’s. Deze tolerantie tegenover de holebigemeenschap heeft zich voorlopig nog niet vertaald in wetgeving die hun rechten moet beschermen. Zo zijn er geen wetten die discriminatie moeten tegengaan en zijn het wettelijk samenwonen en het homohuwelijk nog niet gelegaliseerd. Wel wordt er sinds 2012 jaarlijks een gay pride georganiseerd in de hoofdstad Hanoi onder de naam ‘Vietpride’. Ook liggen er juridische beschermingsmaatregelen voor transgenders op tafel met in het bijzonder aandacht voor de toegang tot gezondheidszorg. Ondanks de grote uitdagingen die er voor deze gemeenschap in Vietnam nog bestaan is het land samen met India, Nepal, Thailand en Filipijnen een van de hoopgevende landen in de regio met betrekking tot LGBT-rechten.

LINKS

---

‘Van Vietnam tot België, overal wordt de toegang van meisjes tot de publieke ruimte beperkt’ (MO*, 2021)

LHBT in Vietnam: van taboe naar acceptatie? (MO*, 2015)

Kledingmerken dragen bij aan seksueel geweld in fabrieken (OneWorld, 2019)

Steeds groter mannenoverschot in Vietnam (MO*, 2009)

ONDERWIJS

In Vietnam wordt veel belang gehecht aan onderwijs. Goede studieresultaten zorgen voor veel maatschappelijk aanzien en ook vanuit de overheid wordt sterk geïnvesteerd in het onderwijssysteem. Sinds 2008 wordt 20% van het nationaal budget gespendeerd aan onderwijs. Het onderwijs wordt gekenmerkt door een sterke gendergelijkheid in het (lager) onderwijs, kleine groepen leerlingen per leerkracht en erg lage schooluitval.

Het onderwijssysteem van Vietnam is een mix van publieke en private scholen. Daarbij zijn er 5 niveaus: kleuterschool, primair onderwijs (5 jaar), secundair onderwijs (4 jaar), middelbaar onderwijs (3 jaar) en hoger onderwijs. De rode draad doorheen de verschillende niveaus is het strenge curriculum en competitief onderwijs. Zo zijn er nationale examens voor het bereiken van het hoger onderwijs. Hoe hoger een student scoort op deze examens, hoe prestigieuzer de hogeronderwijsinstelling waar de student wordt toegelaten. De sociale druk die gepaard gaat met dit competitief onderwijs wordt de laatste jaren steeds meer bekritiseerd omdat het leidt tot depressie, angst en in bepaalde gevallen verhoogde zelfdodingscijfers. Critici vragen om in het publiek onderwijs meer te focussen op het ontwikkelen van vaardigheden en minder op examens en competitieve scores.

De grootste uitdagingen voor Vietnam op vlak van onderwijs stellen zich op vlak van toegang en kwaliteit van het middelbaar onderwijs voor specifieke doelgroepen. Zo blijkt dat dit beduidend moeilijker is in afgelegen gebieden in vergelijking met de steden. Daarenboven is het door tal van maatschappelijke drempels voor meisjes en kinderen die behoren tot etnische minderheden vaak moeilijker om hun schoolloopbaan af te maken.

LINKS

---

Tweetalig onderwijs in Vietnam (Enspired, 2016)

Met twee voor de kleuterklas: co-teaching in Vietnam (Enspired, 2017)

Leren in je eigen taal vergroot het zelfvertrouwen (Enspired, 2017)

---

GEZONDHEIDSZORG

In het begin van de jaren 1980 moest Vietnam door de oorlog met Cambodja sterk besparen. Het gevolg daarvan was een grote daling in de kwaliteit van de gezondheidszorg. Het gezondheidssysteem kende vele uitdagingen. De helft van de mensen had geen toegang tot proper water waardoor besmettelijke ziektes als malaria, dengue en cholera meer verspreid geraakten. Er was ook een groot tekort aan verpleegkundigen, verloskundigen en ziekenhuisbedden. Ondertussen is de gezondheidszorg er sterk op vooruit gegaan. Zeker in Hanoi en Ho Chi Minhstad is de medische infrastructuur redelijk goed, op het platteland is die eerder beperkt.

Malaria werd stevig aangepakt en is sterk gedaald als doodsoorzaak. De laatste jaren zijn er wel opstoten van dengue voorgekomen. Vooral de Mekongdelta is daar een risicogebied voor. In 2016 werd het begin van een epidemie vastgesteld in de regio van Tây Nguyên. Ook in 2019 waren er veel gevallen van dengue. Toen waren ze vooral geconcentreerd in Ho Chi Minhstad en de provincies Da Nang, Khanh Hoa, Ba Ria-Vung Tai en Binh Duong. Sinds 2010 is Vietnam er ook in geslaagd het aantal mensen dat sterft aan een aids-gerelateerde ziekte te halveren. Op dit moment leven nog zo’n 230.000 mensen in Vietnam met hiv (cijfers 2018).

Een ander specifiek gezondheidsprobleem dat Vietnam teistert, is een gevolg van de oorlog met de Verenigde Staten. In die oorlog verspreidden de Verenigde Staten een chemisch ontbladeringsmiddel onder de codenaam Agent Orange in bepaalde gebieden van Vietnam. Dit chemische middel heeft veel impact gehad op de gezondheid van Vietnamezen op die plaatsen. Een hoger dioxinegehalte in het bloed en de moedermelk, verschillende soorten kanker in de luchtwegen, chlooracen, de ziekte van Hodgkin, prostaatkanker en het disfunctioneren van het perifere zenuwstelsel zijn enkele van de vaak voorkomende gevolgen. Daarenboven heeft Agent Orange veel negatieve gevolgen gehad op de ontwikkeling van ongeboren kinderen. Zo werden duizenden kinderen met spina bifida en andere misvormingen aan de wervelkolom geboren. Nog altijd krijgen zwangere vrouwen in Vietnam zo’n 20 echografieën per zwangerschap, uit angst voor geboorteafwijkingen door Agent Orange, dat in bodem en voedsel aanwezig blijft.

TIPS

» Vanwege de hoge kostprijs van goede medische zorgen, is het aan te raden een goede reisbijstandsverzekering te nemen voor je vertrek.
» Er zijn geen verplichte vaccinaties om het land binnen te komen, maar het is aan te raden je vaccinaties tegen poliomyelitis, tetanus, difterie, kinkhoest en mazelen te controleren. Ook een vaccinatie tegen hepatitis A is belangrijk.
» In Vietnam komt ook zika en dengue voor, beiden overgedragen door muggen die overdag steken. Aangezien hier geen vaccin tegen bestaat is het aangeraden om voldoende muggenwerende maatregelen toe te passen.
» Kraantjeswater is niet drinkbaar en ook het eten van voedsel aan straatkraampjes houdt risico’s in. Neem dus medicatie mee tegen diarree en buikinfecties.
» De zon kan behoorlijk hevig schijnen, dus vergeet geen zonnebril en zonnecrème.
» Ten slotte is het belangrijk om je altijd goed te beschermen bij seksuele betrekkingen, om elk risico op hiv-besmetting of andere seksueel overdraagbare aandoeningen te vermijden.

LINK

---

Instituut voor Tropische Geneeskunde: fiche met extra informatie over gezondheidsrisico’s en vaccinaties voor een vertrek naar Vietnam.

---

 

POLITIEK

Voor er sprake was van het hedendaagse Vietnam, was het noordelijke deel een vazalstaat van China en stond het zuidelijke deel onder invloed van diverse rijken. In de 10^e eeuw werd het noordelijke gebied onafhankelijk en breidde het zich in de eeuwen daarna steeds meer uit in zuidelijke richting. Vanaf de 15^e eeuw werden Europese koloniale machten geïnteresseerd in Vietnam. Eerst kwamen Portugese handelaren naar Vietnam en vervolgens vanaf de 19^e eeuw de  Fransen. In 1887 voegde Frankrijk de koloniën in het huidige Vietnam, Laos en Cambodja samen tot de Unie van Indochina.

In 1941 werd de Vietminh opgericht als groepering om de onafhankelijkheid van Vietnam te bekomen. Ze streden van 1946 tot 1954 tegen de koloniale overheersers in wat de Eerste Indochinese Oorlog of de Vietnamese onafhankelijkheidsoorlog (of in Vietnam ‘de Franse oorlog’) wordt genoemd. Na de overgave van de Fransen werd Vietnam onafhankelijk. Noord-Vietnam kwam onder controle van de communistische Vietminh, Zuid-Vietnam werd geleid door een pro-Westerse en pro-kapitalistische regering, die veel steun kreeg uit het Westen en voornamelijk de Verenigde Staten.

De spanningen uit de Koude Oorlog kenden zo ook in Vietnam hun weerslag. Omdat de Verenigde Staten bang waren dat het hele land communistisch zou worden en graag een buffer in de regio wilden behouden, hielden ze nationale verkiezingen tegen die tot een hereniging moesten leiden. Het conflict ontaardde in de Tweede Indochinese Oorlog of de Vietnamoorlog (of in Vietnam ‘de Amerikaanse oorlog’) van 1955 tot 1975. In 1955 stuurden de Verenigde Staten geld en adviseurs naar Zuid-Vietnam om het referendum uit te stellen, waarop de Vietminh in 1959 besloot in Zuid-Vietnam te infiltreren met de Vietcong (Nationale Front voor de bevrijding van Vietnam), een communistische verzets- en guerrillagroep. Het Noord-Vietnamese leger en de Vietcong werden uitgerust met wapens, voeding en uniformen uit de Sovjet-Unie en China. De Vietnamoorlog leidde tot miljoenen doden aan beide zijden. Ondanks de inzet van steeds meer manschappen en middelen van Zuid-Vietnam en de Verenigde Staten, waaronder ook giftige chemische ontbladeringsmiddelen als Agent Orange op tropisch regenwoud en bombardementen van napalm op dichtbevolkte gebieden, overwon het Noord-Vietnamese leger en de Vietcong.

In 1976 werd Vietnam herenigd in een socialistische republiek met een eenpartijstelsel.  Niet lang daarna, in 1978, werd de spanning met Cambodja op de spits gedreven. De Rode Khmer had vanuit Cambodja verschillende malen een gebied in Vietnam trachten veroveren en daarbij hele dorpen uitgemoord. Vietnam viel Cambodja militair binnen om de Rode Khmer af te zetten en een regering aan te stellen om het land te besturen. Dit resulteerde in een dure en langdurige guerillaoorlog met Cambodja, waar ook de Sovjet-Unie en China in betrokken geraakten. Pas in 1989 trok Vietnam zich volledig terug uit Cambodja.

In de jaren 90 werden handelsrelaties tussen Vietnam en de Verenigde Staten hersteld en ook investeerders uit onder meer Zuid-Korea, Japan en Singapore kregen meer interesse in Vietnam. Het huidige politieke systeem in Vietnam is nog steeds erg gecentraliseerd en onder leiding van de Communistische Partij. Wettige oppositiepartijen zijn er niet in Vietnam, hoewel er overzeese ballingschapsgemeenschappen in onder meer Frankrijk en de Verenigde Staten bestaan die demonstraties en opstanden tegen de overheid organiseren.

LINKS

---

Het napalmmeisje als politieke pion: ‘Als ik niet meewerkte, gingen mijn ouders de gevangenis in, of erger’ (Knack, 2018)

“Jobs, jobs, jobs” en de onverwachte les uit de Vietnamoorlog (MO*, 2017)

---

 

GESCHIEDENIS EN CULTUUR

Vietnam kent een erg diverse bevolking. Er zijn 54 officieel erkende etnische gemeenschappen. De grootste daarvan omvat zo’n 86% van het land en wordt de Viet of Kinh genoemd. Ze spreken Vietnamees. De 53 etnische minderheidsgroepen zijn samen goed voor 14% van de bevolking en komen voornamelijk voor in de hooglanden. De grootste groepen zijn de Muong, Tai, Hmong, Dao, Sedong, Jarai, Bahnar, Rhade en Cham. Elke groep spreekt een andere taal en kent specifieke gebruiken. Hoewel deze etnische minderheden slechts 14% van de gehele bevolking omvatten, zijn ze oververtegenwoordigd met 70% in de groep Vietnamezen die in extreme armoede leeft. Het gemiddelde inkomen van een persoon van een etnische minderheid is 1/6^de van het gemiddelde van het land. Daarenboven hebben etnische minderheden heel wat minder toegang tot gezondheidsdiensten en kwalitatief onderwijs.

Hoewel religieuze praktijken door de communistische overheid reeds lange tijd worden afgeraden en de staat zich officieel atheïstisch noemt, wil dit niet zeggen dat alle Vietnamezen atheïstisch zijn. De overheid tolereert het boeddhisme (12% van de bevolking), dat in de eerste eeuw van onze jaartelling via Chinese invloed in Vietnam is binnengekomen. Ook aanvaardt men het katholicisme (7%), wat dan weer door de kolonisatie het land is binnengekomen. Protestantisme en andere niet-geregistreerde religies (8%) komen voornamelijk bij minderheidsgroepen voor en worden actief onderdrukt door de overheid.

GEOGRAFIE

Vietnam is een land in Zuidoost-Azië. Het is een langgerekt kustland. In het noorden grenst Vietnam aan China en in het westen aan Laos en Cambodja. De kustlijn van wel 3260 km lang grenst oostelijk met de Zuid-Chinese Zee en zuidwestelijk met de Golf van Thailand.

Door de langgerekte vorm van Vietnam zijn er grote verschillen in het landschap en klimaat binnen het land. Globaal genomen kan het land in drie delen worden opgedeeld. Het noordelijke deel van Vietnam wordt overheerst door het Annamitisch gebergte. Dit is een bergketen die wordt verdergezet uit China. Hier vind je de hoogste bergtoppen van het land. In dit deel stroomt de rivier Song Hong (Rode Rivier). De hoofdstad Hanoi ligt in de delta van deze rivier. Het klimaat in het noorden is erg variabel. De winters kunnen erg koud zijn en in de bergen kan het vriezen. De zomermaanden zijn dan weer erg warm en gaan hand in hand met het regenseizoen van mei tot oktober. Dit gebied heeft vaak te kampen met tyfoons die regelmatig overstromingen veroorzaken gedurende twee tot vier dagen.

Het zuidelijke deel van Vietnam is minder bergrijk. Hier ligt Ho Chi Minhstad, het commerciële centrum van het land en de voormalige hoofdstad van Zuid-Vietnam. De stad, die voorheen Saigon heette, werd in 1975 hernoemd naar de leider van de Vietminh. Zuid-Vietnam wordt gedomineerd door de delta van de Mekongrivier. Dit gebied is uiterst vruchtbaar waardoor er uitgestrekte rijstvelden terug te vinden zijn. In het zuiden heerst er een tropisch moessonklimaat met een droog seizoen van december tot april. Tijdens het regenseizoen van juni tot september heerst de zuidwestmoesson en vallen er zware regenbuien in de namiddag. De temperatuur is over het algemeen stabieler dan in het noorden.

Tussen het noorden en zuiden van Vietnam ligt een smalle strook land. De Annamitische bergketen vormt de westelijke natuurlijke grens met Laos en Cambodja. De kustvlakte ligt oostelijk. In dit dunbevolkte gebied duurt het regenseizoen van september tot november.

LINK

---

Maps of the World: Vietnam: website met kaarten van Vietnam.

---

LEES- EN KIJKTIPS

LEZEN

---

Het verdriet van Vietnam – Bao Ninh (NL)

1994 – Wanneer een Noord-Vietnamees na de oorlog tegen de Verenigde Staten terugkeert naar Hanoi, vindt hij zijn jeugdliefde als prostituee terug en is zeer geschokt.

---

Paradise of the Blind – Duong Thu Huong (EN)

1988 – Autobiografisch getint relaas van het leven van een jonge vrouw in het naoorlogse Vietnam onder het communistische bewind.

---

Vietnam: Rising Dragon – Bill Hayton (EN)

2010 – Journalist Bill Hayton kijkt naar de hedendaagse veranderingen in Vietnam. Zijn analyse van Vietnams politiestaat en systematische sociale controle worden afgewisseld met portretten van het stedelijke leven, cultureel erfgoed, religie, media en kunst.

KIJKEN

---

The Vietnam War – Ken Burns & Lynn Novick

2017 – De tiendelige serie vertelt het volledige verhaal van de controversiële oorlog in Vietnam: van de diepe wortels in het kolonialisme en de ontmanteling van Frans Indochina tijdens de eerste Vietnamoorlog, over de tweede Vietnamoorlog met de Amerikanen (1955-1975), tot de gevolgen vandaag.

---